Porcja informacji o ADHD

Kiedyś ADHD kojarzyło się jedynie z dziećmi. Stereotyp podpowiada nam, że typowa osoba z ADHD to chłopiec, który nie potrafi wytrwać w bezruchu. Co więcej, krzyczy, skacze po meblach i niszczy rzeczy wokół siebie. Wiadomo, na stereotypy składają się elementy prawdy..ale błędem jest iść tak daleko.

Wielu lekarzy psychiatrów jawnie deklaruje brak pewności w rozpoznawaniu ADHD. Z tego powodu wiele osób pozostaje bez adekwatnej diagnozy. Mamy też drugą stronę medalu. Wiele osób czytając w internecie listę objawów ADHD, może się z nimi błędnie utożsamiać. Prawdą jest, że temat jest złożony. W dalszym ciągu trwają badania oraz tworzone są narzędzia diagnostyczne umożliwiające trafne rozpoznanie ADHD.

Dziś wiemy, że objawy towarzyszą również dorosłym.

ADHD - czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami uwagi (attention deficit/hyperactivity disorder).

Właściwe rozpoznanie ADHD wymaga wielostronnego podejścia. Diagnozy dokonuje lekarz psychiatra, stosuje dokładny wywiad obejmujący aktualne objawy oraz te, występujące w przeszłości. Warunkiem rozpoznania ADHD jest występowanie typowych objawów w dzieciństwie. W tym celu uwzględnienia się w wywiadzie relacje rodziców i rówieśników na temat zachowań badanej osoby.

Triada ADHD:

• nadpobudliwość (nadmierna aktywność, nadruchliwość)
• nadmierna impulsywność (lub deficyt hamowania)
• trudności z koncentracją (zaburzenia uwagi)

ADHD:

• to zaburzenie neurobiologiczne
• jest uwzględnione w klasyfikacji medycznej i daje się zdiagnozować
• nie ma związku z lenistwem ani z niską inteligencją

ADHD występuje we wszystkich grupach etnicznych i narodowościach. Znaczenie objawów jednak może się różnić w zależności od tego, gdzie się wychowujemy i na co mamy pozwolenie od otoczenia. Obserwowana nadruchliwość u dzieci może przejawiać się w dorosłości bardziej jako niepokój i nerwowość. Może być to też nadmierna gadatliwość, trudność w odprężeniu się, impulsywnym podejmowaniu decyzji i niecierpliwości. Objawy ADHD u dorosłych mogą być maskowane. Mogą też uwidaczniać się w konkretnych sytuacjach i być mylone z innymi objawami zaburzeń psychicznych.

To, co odróżnia ADHD, to to, że jest to zaburzenie neurorozwojowe. Oznacza to, że symptomy mówiące o tym, że mamy do czynienia z zaburzeniami koncentracji uwagi czy nadpobudliwością muszą pojawić się przed 12 r.ż. i towarzyszyć nam w okresie dorastania. Jest to trudność, która towarzyszy nam przez całe życie, ale jej specyfika może być różna ze względu na zadania rozwojowe, które życie przed nami stawia. Objawy ADHD mogą zmieniać się w trakcie życia.

Najczęściej osoby, które otrzymują diagnozę ADHD, przychodzą do lekarza z objawami depresji oraz zaburzeń lękowych. U kobiet równie często rozpoznaje się zaburzenie osobowości z pogranicza, ponieważ obraz trudności wydaje się zbliżony. Natomiast obniżony nastrój, myśli lękowe, trudności w codziennej organizacji oraz wzmożone pobudzenie towarzyszy wielu pacjentom zgłaszającym się do lekarza psychiatry.

Rodzaje ADHD

Kiedyś mówiło się o typach, dziś bardziej o postaciach, jakie przybiera ADHD.

Możemy wyróżnić:

• postać z przewagą nadruchliwości - najrzadziej występujący
• postać z przewagą zaburzeń koncentracji
• postać mieszaną - przynajmniej 6 na 9 symptomów z obydwu typów

Kiedyś uważano, że chłopcy i mężczyźni cierpią głównie z powodu przewagi nadpobudliwości psychoruchowej, kobiety natomiast o wiele częściej dotknięte są podtypem z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi.

Coraz więcej badań podważa te statystki. Bywa różnie, jest to kwestia do indywidualnego rozpatrzenia.

Osoby, z przewagą zaburzeń koncentracji mogą nie jawić się jako “typowi” reprezentanci ADHD. Bywają ciche i spokojne. W dzieciństwie starały się nie stwarzać żadnych problemów wychowawczych, były skłonne dopasowywać się do oczekiwań otoczenia. W momencie, gdy przychodzi dorosłość, trudności mogą być bardziej widoczne.

Osoby z zaburzeniami koncentracji uwagi potrzebują natychmiastowej nagrody po wykonaniu zadania, a dłuższa praca nad czymś wywołuje u nich nudę, frustrację oraz zaniechanie wykonywania czynności. Co więcej, towarzyszy im trudność w kontroli najbliższego otoczenia, wykonywania czynności w zgodzie z instrukcją lub zwyczajne zapominanie.

Nie zapominajmy o pozytywnych stronach ADHD. Jak to w naturze, pewien brak oznacza w innym miejscu nadwyżkę. Nie rzadko takie osoby cechuje np. kreatywność, wrażliwość czy tendencja do ukierunkowanego działania z dużą intensywnością i zaangażowaniem. Ważny jest tutaj kontekst działania oraz samoświadomość.

ADHD u kobiet

Różnice płciowe w ADHD nie są jasne. Oprócz samej fizjologii warto podkreślić wpływ kultury i środowiska, który istotnie kształtuje nasze zachowanie.

Impulsywność można przejawiać na różne sposoby lub inaczej je maskować. Idąc stereotypowo, chłopcy mogą czuć większe przyzwolenie na kierowanie napięcia na zewnątrz-krzyk, kłótnie, bójki, bieganie, skakanie itp. Dziewczynki mogą bardziej starać się poskromić impuls, by nie było go widać na zewnątrz. Oczywiście ze względu na lęk przed oceną i konsekwencją w traktowaniu. Wiercenie się na krześle, machanie nogą, bawienie się przedmiotami lub zadawanie sobie bólu może skutecznie maskować “typowe” objawy ADHD.

U dziewczynefk lub dorosłych już kobiet można spotkać się z tak zwanym “spokojnym przebiegiem ADHD”. Co charakteryzuje się marzycielstwem, słabą koncentracją, powolnością oraz potrzebą aktywizacji. Do zasobów zalicza się szczególną wrażliwość, empatię oraz kreatywność. Taki obraz ADHD może komplikować trafną diagnozę, ponieważ nie mieści się w stereotypie. Szczególnie dorosłe już kobiety uskarżają się na ciągłe uczucie nieuzasadnionego wyczerpania, które nie mija nawet po długim śnie.

ADHD - różnicowanie i współwystępowanie

Większość z nas może stwierdzić, że czasem łatwo się rozprasza albo miewa trudności ze zorganizowaniem się. Właściwie taka zależność istnieje w przypadku wielu zaburzeń psychicznych. Aby można było postawić diagnozę ADHD, musi spełnić odpowiednie kryteria.

Badanie dorosłych z ADHD powinno obejmować ocenę trudności w organizacji, zaburzenia pamięci operacyjnej, trudności w zarządzaniu czasem oraz dotyczące planowania lub myślenia sekwencyjnego.

Niektóre choroby somatyczne mogą powodować objawy nakładające się na ADHD i same w sobie odpowiadać za zaburzenia uwagi.

Należy różnicować ADHD z:

• zaburzeniami wzroku i słuchu
• działaniem niepożądanym leków
• zaburzeniami neurologicznymi
• zaburzeniami endokrynologicznymi
• cukrzycą
• zmianami w okresie okołomenopauzalnym
• zaburzeniami snu
• niedoborami witaminy B12 lub kwasu foliowego

Objawy ADHD mogą pokrywać się z objawami zaburzeń współistniejących, przykładem są:

• duża depresja
• zaburzenia afektywne dwubiegunowe
• uogólnione zaburzenie lękowe
• nadużywanie substancji psychoaktywnych lub uzależnienie od nich
• zaburzenia osobowości (szczególnie borderline i osobowość aspołeczna)
• zespół Aspergera o niewielkim nasileniu

ADHD - konsekwencje

Szacuje się, że ADHD dotyka do 5 % ludzi dorosłych, jednak nie wszystkie przypadki zostają właściwe zdiagnozowane i są odpowiednio leczone. U osób dorosłych obejmują zaburzenia uwagi, trudności w hamowaniu impulsów oraz samoregulacji.

Pogorszenie funkcjonowania obejmuje obszary:

• pracy
• edukacji
• finansów
• funkcjonowania gospodarstwa domowego
• funkcjonowania społecznego
• funkcjonowania interpersonalnego
• rutynowych czynności

Osoby z ADHD często nie nauczyły się radzić sobie z problemami, dlatego zazwyczaj żyją z poczuciem, że ich osiągnięcia są zbyt słabe. Wyniki poniżej możliwości i porażki mogą prowadzić do pojawienia się negatywnych myśli i przekonań. Te z kolei, mogą prowadzić do problemów z obniżonym nastrojem oraz wzmacniać skłonność do unikania. W efekcie osoby z ADHD będą doprowadzać do nasilenia objawów.

ADHD wywiera wielostronny wpływ na życie dorosłych a brak świadomości diagnozy, oznacza brak leczenia. Badania wykazują, że dorośli z nieleczonym ADHD cechują się gorszym funkcjonowaniem oraz nasilonym odczuwaniem dyskomfortu. Znaczące jest edukowanie nie tylko osób z samym rozpoznaniem, ale również ich rodzin i osób z najbliższego otoczenia. Brak rozumienia specyfiki ADHD może istotnie utrudnić współpracę i w konsekwencji nasilać niepożądane objawy.

ADHD - leczenie

Badania potwierdzają, że najlepszą metodą leczenia ADHD u dorosłych jest połączenie psychoterapii z farmakoterapią. Niestety, nie każdy dobrze będzie reagował na leki.

Leczenie farmakologiczne polega na podawaniu leków psychostymulujących. Warunkiem jest zdrowy układ krążenia. Pacjenci ze źle kontrolowanym nadciśnieniem tętniczym mogą nie kwalifikować się do stosowania leków. Podczas stosowania leków na ADHD powinno się monitorować ciśnienie tętnicze. U badanych dorosłych, zwykle objawy redukują się w zakresie 50%. U dzieci reakcja na leki jest większa. Oznacza to, że dorośli z ADHD wymagają zastosowania aktywnych strategii rozwiązywania problemów, testowania i wzmacniania umiejętności radzenia sobie.

Konsekwencje ADHD dotykają całą rodzinę, a interwencje terapeutyczne mogą obejmować partnera i dzieci.

Psychoterapia poznawczo-behawioralna oferuje:

• trening rozwiązywania problemów
• trening radzenia sobie z ADHD
• pracę polegającą na przeformowaniu podziału obowiązków, planowaniu i zmianie codziennego funkcjonowania
• kształtowanie umiejętności organizacyjnych
• pracę nad wykształceniem lepszych strategii radzenia sobie

Terapia polega na aktywnym uczeniu się nowych umiejętności. Najistotniejsze jest utrzymanie motywacji do opanowania nowych kompetencji i do korzystania z nich.